Święto Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy w Lubinie.

Narodzenie Przenajświętszej Bogarodzicy – 21 września 2020r.

Тропарь (гл. 4)

Рождество́ Твое́, Богоро́дице Де́во, ра́дость возвести́ все́й вселе́нней: из Тебе́ бо возсия́ Со́лнце пра́вды Христо́с Бог наш, и разруши́в кля́тву, даде́ благослове́ние, и упраздни́в сме́рть, дарова́ нам живо́т ве́чный.

Troparion (ton 4.)

Narodzenie Twoje, Bogarodzico Dziewico, radość ogłosiło całemu światu, z Ciebie bowiem zajaśniało Słońce sprawiedliwości, Chrystus Bóg nasz, i likwidując klątwę dał błogosławieństwo, i niszcząc śmierć darował życie wieczne.

Кондак (гл. 4)

Иоаки́м и А́нна, поноше́ния безча́дства, и Ада́м и Е́ва, от тли сме́ртныя свободи́стася, Пречи́стая, во святе́м рождестве́ Твое́м, то пра́зднуют и лю́дие Твои́, вины́ прегреше́ний изба́вльшеся, внегда́ зва́ти Ти: непло́ды ражда́ет Богоро́дицу и пита́тельницу Жи́зни на́шея.

Kontakion (ton 4.)

Joachim i Anna wyzwolili się z hańby bezdzietności, a Adam i Ewa ze zniszczenia śmierci, Przeczysta, w świętym zrodzeniu Twoim. Świętując owo wyzwolenie i lud Twój wybawiony z osądzenia za grzechy woła do Ciebie: Niepłodna rodzi Bogarodzicę i Karmicielkę Życia naszego.

Narodzenie Bogarodzicy jest pierwszym świętem cerkiewnego roku liturgicznego rozpoczynającego się 14 września. Jest to jedno z czterech świąt poświęconych Matce Bożej z liczby dwunastu wielkich świąt. Należy do świąt nieruchomych. Ustanawiając je Cerkiew kierowała się nie tyle staraniem o zachowanie historycznej chronologii ziemskiego życia Jezusa Chrystusa i Matki Bożej, co staraniem o stopniowe otwieranie przed wiernymi tajemnicy ekonomii Bożej, budując jakby stopnie duchowej percepcji tej tajemnicy. Święto to poświęcone jest ,,początkowi naszego zbawienia”, narodzeniu Bożej wybranki, mającej stać się Matką Zbawiciela. Św. Andrzej abp Krety nazywa je ,,początkiem świąt”.

O narodzeniu Matki Bożej nic nie mówią Ewangelie. Dowiadujemy się o nim z apokryficznej ,,Ewangelii Jakuba”, księgi niekanonicznej, która nie weszła w skład Pisma Świętego. Księga ta powstała, prawdopodobnie, w drugiej połowie II wieku, a pierwsze zachowane jej kopie datowane są na IV wiek. Rozdział piąty tej księgi opowiada o dwojgu pobożnych ludziach Joachimie i Annie, których Bóg przez długi czas nie obdarzył potomstwem. Było to powodem wielu upokorzeń, które spotykali od innych ludzi, bowiem bezdzietność była uważana za znak kary Bożej. Małżonkowie gorąco modlili się, aby Bóg ulitował się nad nimi i obdarzył dzieckiem, mając nadzieję, że doczekają się potomstwa. Pewnego dnia Anioł Pański ukazał się im obojgu i przepowiedział, że narodzi się dziecko, które uczyni sławnym ich ród. Chociaż Joachim i Anna byli już w podeszłym wieku, to obietnica ta spełniła się. Urodziła się im córeczka, którą nazwali Maria, a jej narodzenie z rodziców pochodzących z królewskiego i arcykapłańskiego rodu stało się początkiem spełnienia Bożych obietnic, którymi ludzkość żyła przez całe tysiąclecia.

Opowieść o narodzeniu Bogarodzicy znalazła odbicie w licznych tekstach liturgicznych, które zostały poświęcone temu świętu. Swoją uwagę koncentrują one na niepłodności Joachima i Anny jako symbolu niepłodności ludzkości oraz narodzeniu Matki Bożej jako likwidacji tej niepłodności. Tak jak każde święto ku czci Bogarodzicy, również i to, zgodnie z nauką Cerkwi, pojmowane jest z perspektywy chrystologicznej. Bez tego wydarzenia nie było by możliwe Wcielenie Syna Bożego, a bez Wcielenia – zbawienie ludzkości. Sedno tej myśli wyraża troparion święta. Wielu autorów hymnów liturgicznych na cześć tego święta zwraca się też ku Bożemu Narodzeniu.

Wśród badaczy nie ma pełnej zgodności co do czasu pojawienia się tego święta. Z jednej strony, tradycja cerkiewna mówi, że św. cesarzowa Helena (255-327) już w IV w. poleciła w Palestynie wznieść świątynię na cześć Narodzenia Bogarodzicy. O obecności tego święta w czasach im współczesnych mówią też pisma świętych: Jana Chryzostoma (IV-V w.) i Epifaniusza bp Cypru (IV w.) czy też bł. Augustyna (IV-V w.). Z drugiej zaś strony, część badaczy odnosi jego powstanie dopiero do okresu panowania cesarza Maurycjusza (582-602).

Pierwsze, nie do końca wiarygodne, wspomnienia o pojawieniu się tego święta na Wschodzie pochodzą z połowy V w., a na zachodzie z końca V wieku. Podkreślić należy, że z pewnością pierwotnie pojawiło się ono we wschodniej części cesarstwa, skąd nie co później przeszło do Rzymu (uroczyste nabożeństwa na jego cześć ustanowiono tam dopiero w połowie XIII wieku). W każdym razie, na Zachodzie świętowanie Narodzenia Bogarodzicy nigdy nie było tak rozpowszechnione, a święto to nie zostało umieszczone równie wysoko w hierarchii świąt jak na Wschodzie.

Niektórzy badacze łączą powstanie tego święta z poświęceniem w V w. w Jerozolimie świątyni położonej przy sadzawce Betesda, niedaleko której znajdował się, prawdopodobnie, dom świętych Joachima i Anny. Stąd przeszło ono do Konstantynopola. Nie można wykluczyć, że lokalnie święto to obchodzone było jeszcze wcześniej, tj. w IV wieku. Troparion święta używany był już w V wieku, a w połowie VI w. było już ono powszechnie znane i obchodzone, o czym świadczą kondakiony i ikosy na to święto napisane przez św. Romana Melodosa (VI w.). Hymny na cześć tego święta pisali też inni hymnografowie, m.in. święci: Anatol abp Konstantynopola (V w.), Andrzej abp Krety (VII-VIII w.), Jan Damasceński (VII-VIII w.) oraz Józef Hymnograf (IX w.).

Przyjąć należy, że święto Narodzenia Bogarodzicy pojawiło się już po tych poświęconych Chrystusowi, przy czym później niż inne święta ku czci Matki Bożej jak Zaśnięcie i Zwiastowanie. Tym samym należy ono do ostatnich spośród dwunastu wielkich świąt ustanowionych przez Cerkiew. Dzień następujący po święcie Narodzenia Bogarodzicy poświęcony jest jej rodzicom – Joachimowi i Annie. Nazywany on jest Synaksą (Soborem) świętych Joachima i Anny.

W tym samym terminie co w Cerkwi prawosławnej święto Narodzenia Bogarodzicy obchodzone jest również przez Cerkwie dochalcedońskie, gdzie nazywane jest Narodzeniem Pani Marii. Mogłoby to świadczyć o pojawieniu się tego święta jeszcze przed IV Soborem Powszechnym w Chalcedonie (451).

Radosław Szmajda.